(binhthuan.gov.vn) Vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS & MN) là vùng còn nhiều khó khăn, hạ tầng kinh tế - xã hội thấp, kinh tế chậm phát triển, đời sống của nhân dân còn nhiều khó khăn, vẫn là “lõi nghèo”, “vùng trũng pháp luật”; tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo còn cao so với mức bình quân chung của cả nước, khoảng cách chênh lệch về mức sống, trình độ phát triển kinh tế - xã hội giữa các dân tộc, giữa các vùng ngày càng gia tăng;... Để giúp đồng bào DTTS được trang bị kiến thức pháp luật, Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật đã xác định người dân ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, ven biển, hải đảo là đối tượng đặc thù, cần được quan tâm phổ biến, giáo dục pháp luật. Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Đề án “Tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho người dân nông thôn và đồng bào DTTS” đến năm 2016; Đề án “Đẩy mạnh công tác phổ biến, giáo dục pháp luật và tuyên truyền, vận động đồng bào vùng DTTS & MN giai đoạn 2017 - 2021”.

Trong thời gian qua, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) đã được Ủy ban Dân tộc, Bộ Tư pháp và các Bộ, ngành, địa phương tổ chức triển khai thực hiện có hệ thống, có trọng tâm, trọng điểm, ưu tiên vùng đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa, biên giới; với nhiều hình thức phong phú, đa dạng, phù hợp với nhu cầu, đặc điểm, phong tục tập quán, văn hóa truyền thống của từng dân tộc, vùng miền; nội dung thiết thực, hiệu quả, từng bước đáp ứng được yêu cầu thực tế, bảo đảm quyền được thông tin về pháp luật của công dân, từng bước nâng cao nhận thức pháp luật, xây dựng ý thức, lối sống, làm việc theo Hiến pháp và pháp luật. Công tác PBGDPL đã và đang có những đóng góp tích cực vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc; góp phần nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật; phòng ngừa các hành vi vi phạm pháp luật và tệ nạn xã hội tại vùng đồng bào DTTS & MN.

Trong giai đoạn 2017-2021, các địa phương đã tổ chức PBGDPL cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi bằng nhiều hình thức phong phú, đa dạng, đồng thời, tăng cường PBGDPL và tuyên truyền, vận động đồng bào DTTS thông qua các phương tiện thông tin đại chúng nhằm cải thiện điều kiện tiếp cận, kết nối, chia sẻ thông tin pháp luật, chính sách dân tộc bảo đảm tính chính xác, đầy đủ, thiết thực, kịp thời, thường xuyên, có trọng tâm, trọng điểm, giúp người dân vùng DTTS & MN sử dụng, khai thác một cách thuận lợi hệ thống thông tin pháp luật về Chương trình dân tộc và chính sách dân tộc. Bên cạnh kết quả đạt được, việc tổ chức triển khai thực hiện chính sách PBGDPL cho đồng bào các DTTS có một số bất cập, hạn chế như sau:

- Đội ngũ cán bộ thực hiện công tác PBGDPL, đặc biệt là cán bộ người DTTS, biết tiếng dân tộc còn ít, trình độ chuyên môn luật còn hạn chế, chưa đủ để đảm bảo thực hiện công tác phổ biến, giáo dục pháp luật. Chưa có “Chính sách ưu tiên sử dụng người biết tiếng DTTS, người có uy tín trong cộng đồng dân cư, già làng, trưởng bản, chức sắc, chức việc trong các tôn giáo ở vùng DTTS tham gia công tác PBGDPL”.

- Một số định mức chi tại Thông tư liên tịch số 14/2014/TTLT-BTC-BTP ngày 27/01/2014 của Bộ trưởng Bộ Tài chính, Bộ trưởng Bộ Tư pháp quy định việc lập dự toán, quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí ngân sách nhà nước bảo đảm cho công tác PBGDPL và chuẩn tiếp cận pháp luật của người dân tại cơ sở còn thấp, nội dung chi chưa bao quát các hoạt động đặc thù để nâng cao hiệu quả PBGDPL cho đồng bào DTTS.

- Một số cấp ủy, chính quyền địa phương chưa chủ động, kịp thời, chưa phát huy tối đa vai trò, trách nhiệm trong công tác chỉ đạo xây dựng kế hoạch, tổ chức triển khai thực hiện công tác PBGDPL cho đồng bào DTTS. Chưa huy động được sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị tham gia PBGDPL cho đồng bào vùng DTTS & MN nên công tác này ở một số địa phương chưa được chú trọng đúng mức, thường xuyên, liên tục, chưa đáp ứng được nhu cầu, nguyện vọng của nhân dân, hiệu quả chưa cao. 

- Chất lượng, hiệu quả PBGDPL cho đồng bào DTTS ở một số nơi chưa cao; chưa nhân rộng được hình thức có hiệu ứng lan tỏa mạnh để phát huy vai trò chủ động tìm hiểu pháp luật của nhân dân. Việc tìm hiểu pháp luật thông qua luật sư tư vấn, tự tìm hiểu qua sách, báo, các trang tin điện tử, internet của đồng bào DTTS còn rất hạn chế. 

Hiện nội dung “Phổ biến, giáo dục pháp luật và tuyên truyền, vận động đồng bào dân tộc thiểu số” đã được tích hợp tại Nội dung thành phần số 2 Tiểu dự án 1 Dự án 10 của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025. Bên cạnh việc tăng cường hơn nữa trách nhiệm, vai trò của cấp ủy, chính quyền địa phương chủ động, kịp thời trong công tác chỉ đạo xây dựng kế hoạch, tổ chức triển khai thực hiện công tác PBGDPL cho đồng bào DTTS, vẫn cần có những cơ chế, chính sách mang tính căn cơ, lâu dài, phù hợp với tình hình thực tiễn, tạo thuận lợi cho cơ quan, tổ chức, cộng đồng, cá nhân tiếp cận, triển khai, thực hiện, thụ hưởng chính sách dân tộc, nhất là về nguồn nhân lực thực hiện công tác PBGDPL cho đồng bào DTTS. Theo đó:

- Một là, cần nghiên cứu bổ sung quy định về “Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao số lượng, chất lượng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật là người DTTS, biết tiếng DTTS để phổ biến giáo dục pháp luật cho đối tượng là đồng bào DTTS”.

- Hai là, cần nghiên cứu bổ sung các chế độ, chính sách để kịp thời động viên, khích lệ người có uy tín phát huy vai trò, có nhiều đóng góp tích cực trên các lĩnh vực của đời sống xã hội và là những tấm gương tiêu biểu để đồng bào DTTS tin tưởng, nghe và làm theo.

- Ba là, cần có cơ chế, chính sách để huy động, thu hút đội ngũ sinh viên tại các cơ sở đào tạo luật là người dân tộc thiểu số, biết tiếng dân tộc thiểu số sau khi tốt nghiệp sẽ tham gia công tác phổ biến, giáo dục pháp luật./.

Hải Lam Phương