(binhthuan.gov.vn) Ngày 12/6/2024, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân
tối cao (TANDTC) ban hành Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng một
số quy định của Bộ luật Hình sự về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi
liên quan đến khai thác, mua bán, vận chuyển trái phép thủy sản và có hiệu lực
thi hành kể từ ngày 01/8/2024. Nghị quyết quy định những nội dung cơ bản sau:
1. Về phạm vi điều chỉnh: Nghị quyết hướng dẫn việc
truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các nhóm hành vi liên quan đến khai thác,
mua bán, vận chuyển trái phép thủy sản, bao gồm: Hành vi xuất cảnh, nhập cảnh
để khai thác thủy sản trái phép quy định tại các Điều 347, 348 và 349 của Bộ
luật Hình sự; Hành vi liên quan đến bảo vệ nguồn lợi thủy sản quy định tại Điều
242 và Điều 244 của Bộ luật Hình sự; Hành vi cản trở hoặc gây rối loạn hoạt
động của mạng máy tính, mạng viễn thông để khai thác thủy sản trái phép quy
định tại Điều 287 của Bộ luật Hình sự; Hành vi xâm phạm trong lĩnh vực thương
mại thủy sản quy định tại các Điều 188, 189, 198 và 341 của Bộ luật Hình sự.
2. Về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi
xuất cảnh đi khai thác thủy sản trái phép ở ngoài vùng biển Việt Nam: Điều 3
Nghị quyết hướng dẫn người chỉ huy cao nhất trên tàu cá (thuyền trưởng hoặc chủ
tàu trong trường hợp chủ tàu đồng thời là thuyền trưởng) bị truy cứu trách
nhiệm hình sự về tội vi phạm quy định về xuất cảnh quy định tại Điều 347 của Bộ
luật Hình sự khi thuộc một trong hai trường hợp sau đây: (1) Không làm thủ tục xuất cảnh cho tàu cá, thành viên tàu cá và
ngư dân theo quy định; (2) Có làm thủ
tục xuất cảnh nhưng sau khi xuất cảnh đã tẩy, xóa số đăng ký tàu cá hoặc viết
số đăng ký tàu cá không đúng với thông tin do cơ quan có thẩm quyền cấp để
thành viên tàu cá, ngư dân khai thác thủy sản trái phép ở ngoài vùng biển Việt
Nam.
3. Về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi tổ
chức, môi giới cho người khác xuất cảnh, nhập cảnh trái phép để đưa tàu cá, ngư
dân khai thác thủy sản trái phép ở ngoài vùng biển Việt Nam (Điều 4): Để xử lý
nghiêm các vụ, việc môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân Việt Nam đi khai thác
thủy sản trái phép ở ngoài vùng biển Việt Nam, Nghị quyết hướng dẫn người tổ
chức, môi giới cho người khác xuất cảnh, nhập cảnh trái phép để đưa tàu cá, ngư
dân khai thác thủy sản trái phép ở ngoài vùng biển Việt Nam thì bị truy cứu
trách nhiệm hình sự về tội tổ chức, môi giới cho người khác xuất cảnh, nhập
cảnh trái phép quy định tại Điều 348 của Bộ luật Hình sự trong các trường hợp
sau đây: (1) Không làm thủ tục về
xuất cảnh, nhập cảnh theo quy định của pháp luật; (2) Làm thủ tục xuất cảnh, nhập cảnh nhưng khai thác thủy sản không
đúng khu vực được cơ quan có thẩm quyền cấp phép, chấp thuận hoặc giấy phép
khai thác hết hạn. Trường hợp tổ chức, môi giới cho người khác đưa tàu cá, ngư
dân khai thác thủy sản trái phép ở ngoài vùng biển của Việt Nam mà ngư dân,
thành viên tàu cá trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép thì bị truy
cứu trách nhiệm hình sự về tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước
ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép theo quy định tại Điều 349 của Bộ luật
Hình sự.
4. Về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi
khai thác thủy sản vi phạm quy định về bảo vệ nguồn lợi thủy sản: Điều 5 Nghị
quyết hướng dẫn áp dụng 05 tình tiết định khung của tội hủy hoại nguồn lợi thủy
sản quy định tại khoản 1 Điều 242 của Bộ luật Hình sự, bao gồm: “phương
tiện, ngư cụ bị cấm”; “khai thác thủy sản trong khu vực cấm”; “khai thác thủy
sản trong khu vực cấm có thời hạn”; “khai thác loài thủy sản bị cấm khai thác”;
“phá hoại nơi cư ngụ của loài thủy sản”. Việc hướng dẫn các tình tiết nêu trên
giúp cho cơ quan tiến hành tố tụng thống nhất áp dụng pháp luật trong việc truy
cứu trách nhiệm hình sự đối với các hành vi vi phạm quy định về bảo vệ nguồn
lợi thủy sản.
5. Về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành
vi khai thác thủy sản nguy cấp, quý, hiếm (Điều 6): Để bảo vệ nguồn lợi thủy
sản nguy cấp, quý, hiếm, Nghị quyết hướng dẫn Người nào khai thác thủy sản
thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ theo quy định tại
Điều 37 của Luật Đa dạng sinh học hoặc Phụ lục I Công ước Quốc tế về buôn bán
các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES) thì bị truy cứu trách nhiệm
hình sự về tội vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm quy định
tại Điều 244 của Bộ luật Hình sự nếu có đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
6. Về truy cứu trách nhiệm hình sự người nước ngoài về
hành vi đưa tàu cá khai thác thủy sản trái phép tại vùng biển Việt Nam
(Điều 7): Nghị quyết hướng dẫn người nước ngoài sử dụng tàu cá đi vào vùng biển
Việt Nam để khai thác thủy sản mà không làm thủ tục nhập cảnh theo quy định thì
bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vi phạm quy định về nhập cảnh theo Điều
347 Bộ luật Hình sự. Trường hợp họ vào vùng biển của Việt Nam hợp pháp nhưng
khai thác thủy sản trái phép hoặc có hành vi vi phạm pháp luật hình sự khác thì
bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tương ứng của Bộ luật Hình sự và
điều ước quốc tế của Việt Nam là thành viên.
Hướng dẫn này nhằm bảo đảm tính công bằng, phù hợp với
việc xử lý trách nhiệm hình sự về hành vi khai thác thủy sản trái phép như đối
với công dân của Việt Nam. Mặt khác, quy định này nhằm thực hiện một trong
những khuyến nghị của EC đối với Việt Nam “Tăng cường truy xuất nguồn gốc
sản phẩm thủy sản và thực hiện tất cả các bước cần thiết, phù hợp với luật pháp
quốc tế, để ngăn chặn các sản phẩm thủy sản đánh bắt bất hợp pháp được buôn bán
và nhập khẩu vào lãnh thổ”.
7. Về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành
vi vi phạm quy định về quản lý, sử dụng thiết bị giám sát hành trình
tàu cá làm cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn
thông, phương tiện điện tử (Điều 8): Thời gian gần đây, nhiều tàu cá và ngư dân
cố tình tháo gỡ, tắt tín hiệu thiết bị giám sát hành trình nhằm trốn tránh sự
theo dõi của các ngành chức năng để thực hiện các hành vi khai thác thủy sản
trái phép. Việc này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến nỗ lực của Chính phủ trong
việc thực hiện các giải pháp tháo gỡ “Thẻ vàng” của Ủy ban Châu Âu. Do đó, để
ngăn chặn tình trạng nêu trên, Điều 8 Nghị quyết hướng dẫn người nào thực hiện
một trong các hành vi tháo gỡ, tàng trữ, vận chuyển từ 02 thiết bị giám sát
hành trình của tàu cá khác trở lên; làm vô hiệu hóa máy định vị vệ tinh hoặc
thiết bị giám sát hành trình tàu cá; làm tê liệt, gián đoạn, ngưng trệ hoạt
động, ngăn chặn trái phép việc truyền dữ liệu từ thiết bị giám sát hành trình
tàu cá về hệ thống giám sát tàu cá theo quy định thì bị truy cứu trách nhiệm
hình sự về tội cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn
thông, phương tiện điện tử quy định tại Điều 287 của Bộ luật Hình sự.
8. Về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi làm
giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức; sử dụng con dấu hoặc tài liệu giả
của cơ quan, tổ chức để khai thác, mua bán, vận chuyển trái phép thủy sản: Người
nào vi phạm quy định về xuất cảnh hoặc tổ chức, môi giới cho người khác xuất
cảnh trái phép quy định tại Điều 347 và Điều 348 của Bộ luật Hình sự mà còn làm
giả con dấu, tài liệu hoặc giấy tờ khác của cơ quan, tổ chức hoặc sử dụng con
dấu, tài liệu hoặc giấy tờ giả để khai thác, mua bán, vận chuyển trái phép thủy
sản thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 347 hoặc Điều
348 và Điều 341 của Bộ luật Hình sự.
9. Về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi
buôn lậu, vận chuyển trái phép thủy sản, dùng thủ đoạn gian dối mua, bán thủy
sản (Điều 10): Nghị quyết hướng dẫn người nào buôn bán thủy sản qua biên giới
hoặc từ khu phi thuế quan vào nội địa hoặc ngược lại, mà không có giấy phép
xuất nhập khẩu thủy sản hoặc không đúng với nội dung giấy phép thì bị truy cứu
trách nhiệm hình sự về tội buôn lậu quy định tại Điều 188 của Bộ luật Hình sự.
Người nào vận chuyển thủy sản qua biên giới hoặc từ
khu phi thuế quan vào nội địa hoặc vào vùng biển Việt Nam nhưng không có giấy
phép, không đúng với nội dung giấy phép, không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc
xuất xứ thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vận chuyển trái phép hàng
hóa, tiền tệ qua biên giới quy định tại Điều 189 của Bộ luật Hình sự.
Người nào dùng thủ đoạn gian dối như hợp thức hóa hồ
sơ, chứng từ, nguồn gốc thủy sản khai thác trái phép để mua, bán thì bị truy
cứu trách nhiệm về tội lừa dối khách hàng theo quy định tại Điều 198 của Bộ
luật Hình sự./.
Hải
Lam Phương